کاربرد شاخص موران در تشخیص داده‌های پرت مکانی و ارزیابی اثر آن‌ها بر برآورد توزیع مکانی ماده آلی خاک

ماده آلی خاک به‌عنوان شاخصی کلیدی از درجه تخریب خاک‌ها و قابلیت ترسیب کربن در آن‌ها بوده و تعیین الگوی پراکنش مکانی آن در یک منطقه از اقدامات اساسی برای تدوین استراتژی‌های مؤثر مدیریت خاک و اکوسیستم محسوب می‌شود. در این خصوص، روش‌های زمین‌آماری مانند کریجینگ به‌طورگسترده‌ای به‌منظور تعیین الگوی پراکنش مکانی کربن آلی و سایر ویژگی‌های خاک به‌کار برده شده است. ویژگی‌های آماری داده‌های اولیه تأثیر بسیار زیادی بر کیفیت نقشه‌های تولیدشده داشته و از این‌رو تشخیص و حذف داده‌های پرت کلی و مکانی به‌عنوان یک گام اساسی اولیه در تهیه نقشه‌های دقیق‌تر از ماده آلی محسوب می‌شود که در پژوهش‌های پیشین کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین، این پژوهش باهدف ارزیابی اثر داده‌های پرت مکانی بر چگونگی توزیع ماده آلی خاک در حوزه آبخیز روضه‌چای واقع در شهرستان ارومیه، استان آذربایجان غربی، صورت گرفت. برای این منظور 89 نمونه خاک سطحی (10-0 سانتی‌متری) بر اساس روش نمونه‌برداری تصادفی نظارت‌شده از حوزه تهیه شد. داده‌های پرت کلی مربوط به ماده آلی با استفاده از نمودار جعبه‌ای و پس از نرمال کردن توزیع مقادیر حذف شد. به‌منظور حذف داده‌های پرت مکانی از شاخص‌های موران کلی و محلی استفاده شد. کورلوگرام شاخص موران کلی در فاصله900 متری حداکثر همبستگی مکانی را نشان داد که این فاصله به‌عنوان مبنای تعیین نقاط پرت مکانی با استفاده از شاخص موران محلی در نظر گرفته شد. نقشه خوشه‌بندی به‌دست‌ آمده از شاخص موران محلی، چهار داده پرت مکانی را در منطقه نشان داد که با حذف آن‌ها مقادیر ضرایب کارایی نقشه­کریجینگ شامل MAE و RMSE به ترتیب از 97/0 و 31/1 به 85/0 و 12/1 کاهش یافته و در نتیجه دقت نقشه در مقایسه با شرایط عدم حذف این داده‌ها 5/13 درصد افزایش یافت. نتایج کلی، مؤید کارایی استفاده از شاخص موران برای تشخیص داده‌های پرت مکانی و اثر مثبت حذف این داده‌ها در افزایش دقت نقشه کریجینگ ماده آلی در منطقه بود.